Ieder jaar op 11 april proosten bierliefhebbers op de legendarische bierkoning Gambrinus (of Cambrinus), die ook wel de patroonheilige van bier wordt genoemd. Helaas was hij geen heilige of koning; Gambrinus heeft namelijk nooit echt bestaan. Maar dat wil niet zeggen dat deze legende niet interessant is.
In werkelijkheid was Gambrinus waarschijnlijk losjes gebaseerd op hertog Jan, ook geen onbekende in de bierwereld. Deze populaire Jan van Brabant was een liefhebber van bier en hij begaf zich vaak onder het gewone volk. Volgens de verhalen sprak hij zijn leger ooit toe vanop een stapel biervaten. De naam Gambrinus zou een verbastering kunnen zijn van Jan Primus, ofwel Jan de Eerste, al wordt dat door historici in twijfel getrokken.
De naam lijkt eerder te zijn ontstaan toen de oude Romeinen schreven over een Germaans volk dat zij Gambriviërs doopten. Hoewel daar nooit enig bewijs voor was, ontwikkelde dit verhaal zich door de eeuwen heen tot er geen volk, maar een koning genaamd Gambrivius ontstond. Dichters en verhalenvertellers gingen er mee aan de haal en diverse verhalen kwamen zo tot leven.
Zo zou hij het brouwen geleerd hebben van de Egyptische goden Isis en Osiris of werd hij met een eretitel beloond toen hij drie dagen en drie nachten aan één stuk door bier dronk. Of was het toch een simpele bierbrouwer die een race won, door het vat met bier dat hij mee moest sleuren onderweg leeg te drinken?
Pas in 1874 kwam de legende echt tot leven. Toen verscheen de verhalenbundel Contes du roi Cambrinus – ofwel De Verhalen van Koning Gambrinus – van Charles Deulin. Hierin sluit een door liefdesverdriet getroffen man een pact met de duivel zelf. Als hij de mooie Flandrine mag vergeten, geeft hij zijn ziel. Het duistere wezen schenkt hem de wonderbaarlijke hopplant en leert hem brouwen.
Daarnaast krijgt Gambrinus – om wraak te nemen om zijn dorp – het talent om muziek te maken waar men wel op móet dansen. De brouwer is de duivel echter te slim af. Wanneer deze zijn ziel komt halen, speelt Gambrinus zijn muziek. Het beest kan niet anders dan de ziel terug te geven om zo vrij te komen uit de dans. Als dát geen held is!
Toen er ook nog een toneelstuk van het verhaal werd gemaakt, werd Koning Gambrinus bekend doorheen de Lage Landen. Hij is dan ook niet meer weg te denken uit de biercultuur. Er zijn diverse bieren naar hem genoemd, zoals bijvoorbeeld Primus van Haacht of Rosé de Gambrinus van Cantillon. Ook zijn er diverse brouwerijen, bierverenigingen, festivals en cafés naar de legende vernoemd. En niet te vergeten zijn eigen dag op 11 april.
Al met al niet slecht voor een heilige die nooit bestaan heeft…
Dit bericht verscheen eerder in het Engels op The Swaen. Main image © Flickr photograph by Howie Luvzus.
Master Bieren 